De potentie van jongeren met licht tot matig verstandelijke beperkingen wordt onvoldoende benut. Veel van deze jongeren gaan na het voortgezet speciaal onderwijs (vso) naar (arbeidsmatige) dagbestedingsplekken. Uit een wetenschappelijke studie blijkt echter dat deze groep na hun 18e nog lang niet is uitgeleerd en ‘uitontwikkeld’.
Het is belangrijk dat zij de kans krijgen zich te blijven ontwikkelen.
Uit het onderzoek blijkt dat deze jongeren veel meer potentie hebben dan vaak wordt gedacht. "Als ze worden uitgedaagd, maken ze ook na hun 18e nog flinke stappen in zelfstandigheid op het gebied van wonen, werken en leren. Dat is positief voor hun zelfbeeld en kwaliteit van leven, maar ook voor de kwaliteit van leven van hun ouders, broers en zussen. Ook de maatschappij profiteert hiervan, bijvoorbeeld omdat ze door de toegenomen zelfstandigheid hun kwaliteiten meer in dienst kunnen stellen van de samenleving”, stelt hoofdonderzoeker Selle van der Woude. Het onderzoek ‘Perspectief op Ontwikkeling’ – mede mogelijk gemaakt door de ministeries van VWS, OCW en SZW – is uitgevoerd onder oud-studenten van Parc Spelderholt, waar jongeren met licht tot matig verstandelijke beperkingen een 4-jarig ontwikkelingstraject kunnen volgen.Annette Fritschy, directeur van Parc Spelderholt: “Nu wordt jaarlijks ruim 3.000 leerlingen het recht op passend vervolgonderwijs ontzegd. Er moeten meer opleidingen komen voor deze jongeren, die beter aansluiten op hun mogelijkheden.” De onderzoeksresultaten zijn op 24 november 2020 gepresenteerd en aangeboden aan Erik Gerritsen, secretaris-generaal van het ministerie van VWS.
Voor veel jongeren met licht tot matig verstandelijke beperkingen houdt hun scholing op wanneer zij rond hun 18e levensjaar het voortgezet speciaal onderwijs (vso) verlaten. Afspraken tussen vso-scholen en aanbieders van dagbesteding zorgen ervoor dat er nauwelijks van deze route wordt afgeweken. Ook is er vrijwel geen aanbod van passende vervolgopleidingen, die aansluiten op de (on)mogelijkheden van deze doelgroep. De leidende gedachte is bovendien dat deze jongeren toch niet meer leerbaar zijn.
Het tegendeel is waar: volop ontwikkelingsmogelijkhedenHet onderzoek toont echter het tegendeel aan: deze jongeren zijn nog lang niet uitontwikkeld wanneer zij het vso verlaten. In de volle breedte kunnen ze flink groeien als ze worden uitgedaagd en de juiste kansen krijgen. “Gezien het heersende beeld klinkt dit verrassend, maar het past bij de wetenschappelijke inzichten rondom de ontwikkeling van deze jongeren”, legt Van der Woude uit. “De ontwikkeling van jongeren met verstandelijke beperkingen verloopt trager dan de ontwikkeling van andere jongeren. Dat geldt ook voor hun zogeheten executieve functies, die heel bepalend zijn voor iemands zelfredzaamheid en meedoen.
De ontwikkeling van deze functies, zoals plannen, het reguleren van emoties en beheersen van impulsen, loopt door tot circa het 25e levensjaar. De ontwikkeling van de doelgroep verloopt bovendien minder spontaan. Ze moeten blijvend worden gestimuleerd en uitgedaagd. Maar als ze de kans krijgen en uitgedaagd worden, blijken zij veel meer in hun mars te hebben dan we als maatschappij vaak denken. Dat geldt dus óók voor de jongeren met matig verstandelijke beperkingen.”
Voor het onderzoek zijn 29 oud-studenten van Parc Spelderholt gevolgd. Daarnaast zijn ook hun ouders, broers en zussen betrokken bij het onderzoek, evenals een kleine controlegroep die geen ontwikkeltraject of vervolgopleiding heeft gevolgd. Parc Spelderholt in Beekbergen biedt met Academie Spelderholt jongeren met licht tot matig verstandelijke beperkingen een 4-jarig ontwikkelingstraject, dat is gericht op het vergroten van hun zelfstandigheid en hun persoonlijke ontwikkeling naar volwassenheid. Daarnaast leren ze een vak en woonvaardigheden. De studenten wonen, werken en leren vijf dagen per week op de campus van Parc Spelderholt.
Behalve dat het onderzoek laat zien dat deze jongeren meer groeimogelijkheden hebben dan vaak wordt gedacht, laat het ook zien wat de meerwaarde is van het investeren in hun mogelijkheden. Zo blijkt de groei in zelfstandigheid bij te dragen aan meer participatie en hun kwaliteit van leven. De oud-studenten wonen bijvoorbeeld vaker op zichzelf (in een vorm van begeleid wonen), waar ze trots op zijn en wat hen behalve zelfvertrouwen ook waardevolle sociale contacten oplevert.
Het onderzoek toont verder aan dat investeren in een groei in zelfstandigheid bijdraagt aan de kwaliteit van leven van ouders, broers en zussen. Bij drie op de vier ouders maakt de groei wezenlijk positief verschil in hun leven. Ze maken zich minder zorgen, hebben meer (vrije) tijd en voelen zich vitaler. Het effect van verdere scholing van deze jongeren reikt dus veel verder dan ‘alleen’ de levens van deze jongeren.
De groei in zelfstandigheid van deze jongeren levert ook maatschappelijke winst op. Veel jongeren maken een behoorlijke werkweek en dragen onder meer in de horeca, het onderwijs en de zorg hun steentje bij. Annette Fritschy, directeur van Parc Spelderholt: “Het onderzoek laat zien dat we ons beeld van deze jongeren flink moeten bijstellen. Het zwaartepunt ligt te veel op zorg en ondersteuning in plaats van op stimulering en ontwikkeling. Dat vraagt een hele andere visie op het begeleiden van deze doelgroep. Op Parc Spelderholt zien we de positieve resultaten als deze jongeren meer kansen krijgen met een passende onderwijsvorm, gericht op hun persoonlijke ontwikkeling. De jongeren wonen, werken en leren op de campus, weg onder de vleugels van hun ouders en dat geeft hen een enorme boost in zelfvertrouwen en trots.”
Regionaal aanbod van de wetenschappelijk onderbouwde Spelderholt-methodiekParc Spelderholt wil dat er op grote schaal een passend opleidingsaanbod wordt ontwikkeld voor jongeren van 18 jaar en ouder met licht tot matig verstandelijke beperkingen. Fritschy: “Nu we weten dat deze jongeren wel degelijk leerbaar zijn na hun 18e, kan het niet zo zijn dat slechts een handvol jongeren toegang heeft tot passend vervolgonderwijs. Het is bovendien een recht dat is vastgelegd in het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap: dat verplicht overheden om op het vlak van onderwijs gelijke kansen te creëren. De wetenschappelijk onderbouwde methodiek van Parc Spelderholt vormt hiervoor een mooie basis. We pleiten daarom voor een regionaal aanbod van ontwikkelcentra zoals Parc Spelderholt. Dat kan kostenneutraal worden ingevoerd als we bereid zijn beperkingen die systemen nu nog opwerpen, uit de weg te ruimen. Ook kunnen bestaande financieringsvormen beter worden benut en verbreed naar de regelingen en mogelijkheden van de drie betrokken ministeries, VWS, SZW en OCW. De focus moet worden verlegd van hulpbehoevend naar ontwikkelingsgericht. Als dat lukt kunnen we met regionale partners als gemeenten, onderwijs, woningcorporaties, werkgevers en zorginstellingen ook jongeren met verstandelijke beperkingen gelijke rechten op onderwijs bieden.”
Wat vinden de Spelderholt-studenten zelf belangrijk? In deze video geven zij antwoord op die vraag. Dit geeft goed aan waar het daadwerkelijk om draait. Onze studenten ondersteunen met hun antwoorden de uitkomsten van ons wetenschappelijk onderzoek 'Perspectief op ontwikkeling' nog beter dan ieder ander dit kan. Zij leggen uit wat er nu écht belangrijk is.
Film "Perspectief op ontwikkeling"
Naar aanleiding van het onderzoek is er een inspirerende film "Perspectief op ontwikkeling" gemaakt. De film gaat over de mogelijkheden tot talentontwikkeling en persoonlijke groei die bij jongeren met een verstandelijke beperking aanwezig is en waar Spelderholt zich voor inzet. Deze film is aangeboden door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het doel van deze film is zoveel mogelijk mensen duidelijk maken dat 18+ jongeren met een licht tot matig verstandelijke beperking leerbaar zijn en zich nog verder kunnen ontwikkelen. Voor hen zouden er meer mogelijkheden moeten komen om vervolgonderwijs te volgen.